Droga naszej Ojczyzny do niepodległości była długa i ciężka. Pomimo powstań w XIX wieku, oporu przeciwko zaborcom, dopiero w 1914 r. pojawiła się nadzieja na faktyczną wolność i odzyskanie utraconego kraju. W latach 1914-1918 po dwóch przeciwnych stronach stanęli dwaj zaborcy – Niemcy i Rosja, a Austro-Węgry, trzeci z zaborców, targane wewnętrznymi sporami i słabościami zaczynały tracić kontrolę nad zajmowanymi ziemiami. Powstanie wolnej i niepodległej Polski było także jednym z czternastu punktów przedstawionych przez prezydenta USA Woodrowa Wilsona jako kryteriów ustaleń powojennych. Przemówienie Wilsona stało się podstawą dla rokowań pokojowych i jednym z niezwykle ważnych aktów sankcjonujących odbudowę państwa polskiego. Szczególną rolę w procesie odzyskania niepodległości odegrali wybitni wojskowi i politycy, w tym Józef Piłsudski, Roman Dmowski oraz Ignacy Paderewski.
10 listopada 1918 r. o godzinie siódmej rano do Warszawy, przybył pociągiem z Berlina wypuszczony z więzienia w Magdeburgu, Józef Piłsudski. Następnego dnia Rada Regencyjna, działająca na terenie Królestwa Polskiego, powierzyła mu dowództwo nad Polskimi Siłami Zbrojnymi.
11 listopada 1918 r., to data objęcia przez Józefa Piłsudskiego komendy nad powstającym Wojskiem Polskim i oswobodzenie Warszawy z rak Niemców – słusznie uznany za dzień odzyskania niepodległości przez naszą Ojczyznę. Zbiegł się on z zawieszeniem broni na froncie zachodnim i zakończeniem działań I wojny światowej z lat 1914-1918.
14 listopada1918 r., Rada Regencyjna rozwiązała się, przekazując wpierw Komendantowi Piłsudskiemu władzę cywilną i polityczną – został on Naczelnikiem Państwa, dysponującym pełni władzy na wzór gen. Tadeusza Kościuszki, naczelnika insurekcji z 1794 r..
Józef Piłsudski, 16 listopada 1918 r., wysłał depeszę, w której jako Naczelny Wódz armii polskiej informował wszystkie rządy i narody walczące w zakończonej właśnie wojnie oraz neutralne o powstaniu niepodległego państwa polskiego, „obejmującego wszystkie ziemie zjednoczonej Polski”, dwa dni później powołał pierwszy polski rząd, na czele którego stanął Jędrzej Moraczewski. W ciągu kilku tygodni Naczelnikowi Państwa podporządkowały się inne ośrodki władzy na ziemiach polskich, wyjątek stanowiła Wielkopolska, która jeszcze przez kilka miesięcy uznawała zwierzchność paryskiego Komitetu Narodowego Polskiego, który uznawał zwierzchność Ententy.
Tak rodziła się II Rzeczpospolita, która musiała sobie poradzić z licznymi problemami, wśród których na plan pierwszy wybijało się zunifikowanie systemu administracyjnego, prawnego, monetarnego, ochrona nowych granic, odbudowa po latach wyniszczeń przez państwa zaborcze i wreszcie zorganizowanie nowego systemu politycznego. Palącym problemem było także silne zróżnicowanie etniczne ziem polskich oraz znaczny odsetek mniejszości narodowych, w tym mniejszości ukraińskiej, żydowskiej, białoruskiej i niemieckiej. Nieustabilizowane granice podlegały zmianom niemal w całym okresie dwudziestolecia międzywojennego, co było wynikiem plebiscytów, układów bilateralnych oraz kampanii militarnych. W latach 1918-1921 Polska toczyła wojny z Ukrainą oraz Rosją. Ostatecznie na mocy traktatu ryskiego z marca 1921 roku ustalone zostały wschodnie granice Rzeczpospolitej z Wilnem, Nowogródkiem i Tarnopolem po stronie polskiej. Proces odbudowy naszej Ojczyzny przerwany został wybuchem II wojny światowej.
Krzysztof Dusik
